Kamis, 27 Desember 2012

N
naas sial apes, naas, sué.
nah tah.
naik1 taék, undak, unggah. jamak2 taraék.
. berhasil mendapatkan ilmu. kataékan
. dinaikan. ditaékkeun.
. dinaiki. ditaékan. jamak2 ditaraékan.
. menaikkan. naékkeun.
. menaiki, naékan.
. jamak1. tataékan
. jamak4. tuak-taék.
. lawan kata. turun.
-
naik (jalan) tanjak.
. lawan kata. pudun.
. menaik. nanjak.
. bagian yang naik. tanjakan atau tatanjakan.
. jamak2. taranjak.
-
naik2 tumpak, tunggang (bahasa halus). 1. menaiki. numpak.
nakal badeur, baong, buraong, bengal, bangor.
. jamak2 baradeur, baraong, barengal, balangor.
nama (bahasa kasar). aran (barasal dari bahasa Jawa), ngaran, asma.
~ Nama Bandung mulai di pakai oléh Bupati Wiranatakusumah II.
~ Ngaran Bandung mimiti dipake oléh Bupati Wiranatakusumah II.
. dinamakan. diaranan.
. memberi nama. aranan, ngaranan.
. menyebutkan. ngangarankeun.
. namanya. ngaranna.
. yang disebut nama. kangaranan.
-
nama (bahasa halus) jenengan, wasta.
nama (bahasa halus sekali) kakasih.
nama (bahasa sedang) wasta, nami.
nama orang sunda. ngaran urang Sunda.
. Asep. lihat tampan.
. Asih. lihat  penyayang
. Atep. lihat tampan.
. Ayi. lihat Adik.
. Denok. lihat cantik.
. Eros. lihat Bunga Mawar.
. Euis. lihat Geulis.
. pencipta lagu Manuk Dadali. Sambas Mangundikarta
nama-nama ngaran-ngaran, nami-nami.
-
nanas ganas. =nenas.
. ganas dalam bahasa Indonesia = kejam
nangis mewék, ceurik.
nangka [artocarpus integrifolia] nangka.
. Nama Désa di Kecamatan Ciampéa Kabupatén Bogor..
nanti éngké, mangké, ké (singkatannya), enkin.
nanti dulu. ké heula.
-
napas amekan, ambekan, renghap.
. bernapas amekan, ambekan, ngarenghap.
napas tersengal-sengal. hegak.
. bernapas tersengal-sengal. ngahegak.
narapidana sakitan.
nasi sangu.
. membuat nasi. nyangu.
. tolong buatkan nasi. pangnyangukeun.
nasihat naséhat, papatah, piwuruk (bahasa halus), pituah.
. menasihati mapatahan
nasihat (bahasa halus sekali) piwejang.
-
nasi (bahasa halus) sangu. jamak2 sarangu.
. membuat nasi. nyangu. jamak2 nyarangu.
. sangu dalam bahasa indonésia = bekal.
nasi (bahasa kasar) kéjo.
. membuat nasi. ngéjo. jamak2 ngaréjo.
. nasi kebanyakan air waktu membuatnya. kéjo beyé.
. nasi air lebih banyak lagi airnya dari kéjo beyé waktu membuatnya. kéjo ganyah.
. tempat membuat nasi. pangéjoan.
-
nasi (butir nasi sisa makan) réméh.
nasi belum matang gigih.
nasi kering aron.
nasib nasib.
nasihat papatah, pépéling.
-
negri nagri.
negara nagara.
. Nama Désa dan Kecamatan di Kabupaten Ciamis.
.. Désa Jatinagara dan Kacamatan Jatinagara.
. Nama Desa di Kecamatan Malambong Kabupaten Garut.
.. Desa Cinagara.
. Nama Désa di Kecamatan Soreang Kabupatén Bandung.
.. Désa Sukanagara.
. Nama Désa di Kecamatan Caringin Kabupatén Bogor.
.. Désa Cinagara.
-
. nama-nama negara. ngaran-ngaran nagara.
(negara yang telah berkunjung di Kamus ini)
.. Afrika Selatan {South Africa} Aprika Kidul.
.. Albania {Albania} Albania
.. Algéria {Algeria} Algéria
.. Amerika {America} Amerika.
.. Andora {Andorra} Andora.
-
.. Arab Saudi {Saudi Arabia} Arab Saudi.
.. Argentina {Argentina} Argentina.
.. Armenia {Armenia} Armenia.
.. Australia {Australia} Ustrali.
.. Austria {Austria} Austria.
.. Azerbaijan {azerbaijan} Ajerbaijan 11
-
.. Bahrain {Bahrain} Bahrain.
.. Belanda {Netherland} Walanda.
.. Bélgia {Belgium} Bélgia.
.. Bosnia {Bosnia and Herzegovina} Bosnia.
.. Brazil {Brazil}} Brazil
.. Brunei {Brunei Darussalam} Brunei.
.. Bulgaria {Bulgaria} Bulgaria. 7-17
-
.. Céko {Czech Republic} Céko.
.. Cili {Chile} Cili
.. El Savador {El Savador} El Savador.
.. Emirat Arab {United Arab Emirates} Emirat Arab 4-21
-
.. Finlandia {Finland} Pinlandia.
.. Honduras {Honduras} Honduras.
.. Hongaria {Hungary} Hongaria.
.. Hongkong {Hong Kong} Hongkong. 4-25
-
.. Islandia {Iceland} Islandia.
.. Israél {Israel} Israél
.. Indonésia {Indonesia} Indonésia.
.. India {India} India.
.. Inggris {United Kingdom} Inggris.
-
.. Irak {Iraq} Irak
.. Iran {Iran} Iran.
.. Irlandia {Ireland} Irlandia.
.. Italia {Italy} Itali. 9-34
-
.. Jepang {Japan} Jepang.
.. Jerman {Germany} Jerman.
.. Kanada {Canada} Kanada.
.. Kenya {Kenya} Kenya.
.. Kolombia {colombia} Kolombia.
.. Koréa Selatan {South Korea} Koréa Kidul
.. Krosia {Croatia} kroasia.
.. Kuwait {Kuwait} Kuwait 8-42
-
.. Makow {Macao} Makow.
.. Malaysia {Malaysia} Malaysia.
.. Maroko {Morocco} Maroko.
.. Mesir {Egypt} Mesir
.. Méksiko {Mexico} Méksiko.
.. Moldova {Moldova) Moldopa.
.. Monténégro {Montenegro} Monténégro. 7-49
-
.. Népal {Nepal} Népal.
.. Norwégia {Norway} Norwégia.
.. Oman {oman} Oman 3-52.
-
.. Pakistan {Pakistan} Pakistan.
.. Pantai Gading {Ivory Coast} Pantai Gading.
.. Paraguay {Paraguay} Paraguay.
.. Péru {Peru} Péru
.. Pilipina {Philippines} Pilipina
.. Polandia {Poland} Polandia.
.. Portugal {portugal} Portugal
.. Purto Riko {Puerto Riko} Purto Riko.
.. Prancis {France} Prancis. 9-61
-
.. Qatar {Qatar} Katar.
.. Rumania {Romania} Rumania.
.. Rusia {Russia) Rusia.
.. Selandia baru {New Zealand} Selandia Baru.
.. Senegal {Senegal} Sinegal.
.. Sérbia {Serbia} Sérbia. 6-67
-
.. Singapur {Singapore} Singapur.
.. Siprus {Cyprus} Siprus.
.. Slovénia {Slovenia} Slovénia.
.. Slowakia {slovakia) Slowakia
.. Spanyol {Spain} Sepanyol 5-72
-
.. sudan {Sudan} Sudan.
.. Suriname {Suriname} Suriname.
.. Swedia {Sweden} Swedia
.. Swiss {Switzerland} Swis. 4-76
-
.. Taiwan {Taiwan} Taiwan.
.. Thailand {Thailand} Thailand
.. Tajikistan {Tajikistan} Tajikistan.
.. Timur Lésté (Timur Leste} Timor Lésté.
.. Tunisia {Tunisia} Tunisia
.. Turki {Turkey} Turki. 6-82
-
.. Ukrania {Ukraine} Ukrania
.. Uruguay {Uruguay} Uruguay.
.. Uzbekistan {Uzbekistan} Usbekistan.
.. Venezuéla {Venezuela} Venezuéla
.. Viétnam {Vietnam} Viétnam.
.. Yordania {Jordan} Yordania.
.. Yunani {Greece} Yunani. 7-89
-
nelayan pamayang.
neraka naraka.
nenas ganas. =nanas.
. ganas dalam bahasa Indonesia = kejam.
nénék néné, nini, ni (singkatan dari nini), éyang istri (bahasa halus).
néngok lieuk.
-
nganga calangap. = mangap.
. menganga. nyalangap.
ngantuk tunduh.
ngembara ngumbara.
ngeri paur.
-
ngiang (kata kerja)hiung.
. mengiang (kata kerja) ngahiung.
ngilu linu.
ngigau gundam, gunam.
ngobrol ngobrol.
ngomong nyarios.
nguap (ngantuk) heuay, angob (bahasa halus).
-
niat karep.
nilai peunteun. jamak2 pareunteun.
. menilai. meunteun.
niru nyiru.
niru besar. tampir.
nisan tetengger kuburan.
-
nol (0) enol.
nonton lalajo, nongton (bahasa halus).
-nya1 -ana.
. keperluannya. kaperluanana.
. ratusannya. ratusanana.
. tulisannya. tulisanana.
-nya2 -anna .
. semuanya. kabéhanana. dari kata dasar kabéh.
-nya3 -na. Akhiran membentuk kata benda menjadi kata benda yang artinya kepunyaan atau milik.
. perlunya. perluna.
. rumahnya. imahna, bumina (bahasa halus).
. mobilnya. mobilna.
. motornya. motorna.
. seharusnya. kuduna.
. suratnya. suratna, seratna (bahasa halus).
. suaminya. salakina, carogena (bahasa halus).
-
nyala hurung.
nyalakan seungeut.
. menyalakan. nyeungeut.
nyambar nyamer.
nyamuk reungit. anak nyamuk utek-utek.
nyanyi kawih, hariring, haleuang tembang.
. menyanyi. ngawih, ngahariring, ngahaleuang, nembang.
-
nyaring (suara) harus.
nyaris ampir.
nyata nyata.
. kenyataan. kanyataan.
nyawa nyawa.
. bernyawa. nyawaan.
nyenyak tibra, pules (bahasa halus).
nyiru nyiru. =niru
nyiur kalapa. =kelapa.
nyusup sulusup. 1. menyusup. nyulusup. ???

O
obat obat, ubar, landong (bahasa halus).
. berobat. lalandong.
. diobati. diubaran, dilandongan. jamak2 diarubaran.
. mengobati. ngubaran, ngalandongan. jamak2 ngarubaran.
. obat ambeien oleskan dengan minyak kelapa yang dibekukan di kulkas.
.. obat ambeyen oleskeun ku minyak kalapa nu digiblegkeun di kulkas.
obat penghilang. tamba, tambi (bahasa halus).
. berobat. tatamba.
. Obat penghilang kantuk. Tamba tunduh.
. obat penghilang kesal. Tamba kesel.
. mengobati. nambaan.
-
obor obor, oncor.
obrol obrol,wangkong. jamak2 warangkong.
. mengobrol. ngobrol, ngawangkong.
ojék ojég.
oléh ku. ~ Oléh karena itu. Ku margi kitu.
oléh apa kunaon.
oléh-oléh (bahasa halus) kagegelan, kaémutan .
oléh-oléh (bahasa kasar) oléh-oléh.
-
omong omong, saur (bahasa halus).
. mengomong. ngomong, sasaur (bahasa halus).
omong (bahasa kasar sekali) bacot.
. mengomong. ngabacot.
ompong ompong. jamak2 arompong.
ompong gigi depan tengah. pongah.
-
oncom oncom.
. oncom didalam (makanan). comro atau oncom dijero.
ongkos ongkos.
orang (katabenda) jelema, jalma, jalmi (bahasa halus),
orang urang.
. orang Cianjur. urang Cianjur.
. orang sebrang. urang peuntas.
. dua puluh orang. dua puluh urang.
. orang Sunda. urang Sunda.
. kita semua. urang saréréa.
-
orang lain batur, deungeun.
orang perancis. prasman.
orang tua kolot, sepuh (bahasa halus).
orang tua dari kakek atau nenek. buyut.
orang tua dari menantu. besan.
orang-tua indung-bapa.
orong-orong gaang
otak uteuk, polo, otak. = benak.

P
pacar kabogoh.
.. berpacaran. bobogohan.
pacar laki-laki. bebeureuh.
pacar perempuan. bébéné.
pacaran bobogohan. jamak2 barobogohan.
pada dina, kana.
~ Pada suatu hari. Dina hiji poe.
pada saat itu. harita.
pada saat ini. kiwari, ayeuna.
padahal padahal.
padam pareum. jamak2 parareum.
. mareuman. memadamkan.
padat padet, renteut.
. dipadatkan. dipadetkeun, direunteutkeun.
padi [Oryza] paré.
-
pagar pager. jamak2 parager.
. dipagar. dipager.
. memagari. mageran.
. pakai pager. pageran.
. nama Désa Di Kecamatan Cimahi Utara Kabupatén Bandung. Cipageran.
. Nama Désa di Kecamatan Batujajar Kabupatén Bandung Barat. Cipageran.
. nama tempat di lembang. Pagerwangi.
-
pagi subuh, isuk, rebun, enjing (bahasa halus). jamak2 arisuk, rarebun, arenjing.
pagi-pagi isuk-isuk, rebun-rebun, enjing-enjing.
pagi buta janari.
paha pingping, paha (bahasa halus).
paha atas cécéotan, puhu pingping.
-
pahala ganjar, ganjaran.
paham paham.
pahat pahat, tatah.
. Nama Désa dan Kecamatan di Kabupatén Bandung Barat. Citatah.
pahit pait, peuheur. jamak2 parait.
pajak pajeg.
-
pakai (kata kerja) paké, anggo atau anggé (bahasa halus). jamak2 paraké, aranggo atau aranggé.
. dipakai. dipaké, dianggo atau dianggé jamak2 diparake, diaranggo atau diaranggé.
. dipakaikan. dipakékeun, dianggokeun atau dianggékeun..
.. Bandung dipakai nama IboKota Kabupatén mulai tanggal 18 Maret 1811.
.. Bandung dipaké ngaran IbuKota Kabupatén mimiti ping 18 Maret 1811.
-
. memakai. maké, nganggo atau nganggé. jamak2 marake, ngaranggo atau ngaranggé.
.. Banyak yang memakai baju seperti tentara. Loba nu maraké baju siga tentara.
.. memakaikan. makékeun, nganggokeun atau ngaranggékeun.
. pakaian (kata benda). pakéan, anggoan atau anggean. jamak2 papakéan
. pemakai pamaké.
.. jimat. pamaké, jimat yang di pake.
.. mantra. jampe, mantra yang di pake,
-
. pemakaian++
. sinonim. ku.
.. Menulis memakai pinsil. Nulis make patlot. atau Nulis ku patlot.
. terpakai. ( kata kerja) kapaké, dipaké teu kahaja..
.. yang masih bisa di pakai. kapaké.
-
pakaian acuk, raksukkan, anggoan (bahasa halus). 1. dipakaikan/diberi baju. bajuan, acukan.
pakaian (membuka) cucul.
paksa paksa. jamak2 paraksa
. dipaksa. dipaksa. jamak2 diparaksa.
. memaksa. maksa. jamak2 maraksa
. memaksakan. maksakeun. jamak2 maraksakeun.
. terpaksa. kapaksa.
paku paku.
. Nama Désa di Kecamatan Paséh Kabupatén Bandung. Cipaku.
. Nama Désa dan Kecamatan di Kabupatén Ciamis. Cipaku.
-
paling1 paling, anu leuwih.
paling2 pang-na. Konfiks membentuk kata sifat yang artinya mempunyai sifat yang paling tersebut. = ter2-.
palu palu.
paman amang, emang, mamang, paman.
pamili baraya.
pamit pamit.
pamitan pamitan.
pamrih palar, pambrih (bahasa halus).
-
panas {hot} panas. jamak2 paranas.
. dipanaskan. dipanaskeun.
. Kepanasan. kapanasan.
. memanas-manasi. mapanas.
. memanasi. manasan.
. memanaskan. manaskeun.
. Nama Daerah di Garut. Cipanas.
. Nama Désa di Kecamatan Pacet Kabupatén Cianjur. Cipanas.
. Nama Kecamatan di Cianjur. Cipanas.
. panasnya. panasna.
. wawangsalan isinya panas :
~ Rasa seuneu mun kacabak. Artinya, rasa api kalau keraba.
~ hate abdi panas peurih. Artinya, hati saya panas pedih.
-
panas (suhu badan) harééng.
pancar, air keluar dari bawah keatas. pancer, cai kaluar ti handap ka luhur.
. memancar. mancer.
. lawan kata pancur. = pancur.
pancing useup, pancing (bahasa halus).
. memancing. ngusep.
-
pancur, air keluar dari atas kebawah. pancur, cai kaluar ti luhur ka handap.
. memancur. mancur.
pandai pinter, calakan. =pintar.
. bakal jadi pintar. pipintereun.
pandai (tukang tempa) panday. lihat akhli.
~ Golok dibuat oléh pandai. Bedog dijieun ku panday.
pandai bicara. pertentang.
-
pandan [Pandanus] pandan.
. daun pandan yang sudah kering. harashas.
.. Nama Désa di Kecamatan Cipeundeuy Kabupatén Bandung Barat. Ciharashas.
pandang pelong.
pandang lama pencrong.
panggang panggang. jamak2 paranggang.
panggang ayam bakakak.
panggung panggung. kata benda.
. di panggung. di panggung.
. Kegiatan pertunjukan di panggung. manggung. Kata kerja.
. Cimanggung Kabupatén Sumedang.
-
panggil gero, caluk.
. jamak1. gegeroan.
. jamak4. gura-gero.
. memanggil. ngagero, nyalukan.
panggil (bahasa halus dan bahasa sedang) saur, gentra.
panggil kucing méng.
panggilan kepada anak laki-laki. encép.
panggilan kepada gadis. néng.
panggilan kepada perempuan yang sudah tua. ema, ma (singkatannya)
-
panggilan kepada kakak perempuan. ceuceu, ceu.
panggilan kepada paman mang.
panggung panggung.
. panggung sederhana, panggung mainan. papanggungan.
.. nama Jalan di Kelurahan Sukapura Kecamatan Kiaracondong,
, Kota Bandung. Papanggungan.
pangkat pangkat.
. sebagai hasil dari angkat.
pangku lahun, pangku, pangkon (bahasa halus).
. dipangku. dilahun, dipangkon.
. jamak2 parangku, parangkon.
. jamak1 lalahun.
. memangku. mangku, mangkon.
. menolong memangkukan. manglahunkeun
. tempat untuk memangku. lahunan.
. tolong pakukan. panglahunkeun.
-
panjar (kata benda)panjer.
. memberi panjar (kata kerja) manjer.
panjang panjang. jamak2 paranjang.
. babasan. panjang leungeun. panjang tangan. artinya : suka mencuri.
. memajang, terus menerus. manjang.
~ Hujan terus menerus mulai tengah malam sampai pagi. Hujan teh manjang mimiti tengah peuting tepi ka subuh.
. paling panjang, terpanjang. pangpanjangna.
panjar panjer.
panji panji, bandéra segitiga.
. Nama Kampung di Désa Cihampelas Kecamatan Cihampelas Kabupaten Bandung Barat. .. Cipanji.
-
pantai basisir.
. 1. Pantai Batukaras di Kabupatén Ciamis. Basisir Batukaras di Kabupatén Ciamis.
. 2. Pantai Blanakan di Kabupatén Indramayu. Basisir Blanakan,
, di Kabupatén Indramayu.
. 3. Pantai Cipatujah di Kabupatén Tasikmalaya. Basisir Cipatujahm,
, di Kabupatén Tasikmalaya.
. 4. Pantai Palabuhanratu di Kabupatén Sukabumi. Basisir Palabuhanratu,
, di Kabupatén Sukabumi.
. 5. Pantai Pangandaran di Kabupatén Ciamis. Basisir Pangandaran,
, di Kabupatén Ciamis.
. 6. Pantai Pondok Bali di Kabupatén Subang. Basisir Pondok Bali,
, di Kabupatén Subang.
. 7. Pantai Rancabuaya di Kabupatén Garut. Basisir Rancabuaya,
, di Kabupatén Garut.
. 8. Pantai Santolo di Kabupatén Garut. Basisir Santolo di Kabupatén Garut.
. 9. Pantai Ujung Genténg di Kabupatén Sukabumi. Basisir Ijung genténg,
, di Kabupatén Sukabumi.
-
pantang (kata sifat) pantrang, pantang.
pantas pantes. jamak2 parantes.
. membuat supaya pantas. mapantes.
. apa-apa yang menjadi pantas. pamantas.
. bakal pantas. pipanteseun.
pantat bujur, birit, imbit (bahasa halus).
pantun pantun. aktif mantun.
~ Diceritakan oléh juru pantun. Dicaritakeun ku tukang mantun.
panu hapur.
papan papan.
papan tulis bor.
-
para para.
parah parna.
. sakit parah. gering parana.
paras beungeut.
parau peura, peuyeuh, serak.
paré [momordica charantia] paria. = peria.
-
parit solokan, susukan,
paru-paru {lungs} bayah.
paruh pamatuk, bacot.
parut (kata benda) parud.
. diparut. diparud.
. memarut. marud.
-
pas jejeg, meujeuh, jangkep.
. pasnya. meujeuhna.
pasak paseuk.
-
pasang pasang. jamak2 parasang.
. dipasang. dipasang. jamak2 diparasang.
. memasang. masang. jamak2 marasang.
. pasangan. pasangan.
. pasangannya. pasanganna.
. sepasang. sapasang.
. terpasang. kapasang.
. Cipasang, Désa di Kecamatan Cibogel Kabupatén Sumedang.
. berpasangan.
. berpasang-pasang.
-
pasar pasar. jamak2 palasar.
pasir1 {sand} keusik.
. Nama daerah di Propinsi Banten. Cikeusik.
pasir2 pasir.
. gula pasir. gula pasir.
-
pasti1 pas, puguh.
pasti2 pasti, tangtu, tanwandé, tangtos (bahasa halus).
patah potong, pites, pingges.
. jamak2 parotong, parites.
. mematahkan motongkeun, miteskeun
patah (tentang ranting pohon karana bebuah banyak) peungas.
patuk (oleh ayam) pacok.
. mematuk. macok.
. lagi makan (jamak). macokan.
patuk (oleh bebek atau angsa) lodok.
. mematuk. ngalodok.
. lagi makan (jamak1). lolodok.
patungan papatungan, réréongan.
-
payudara susu, pinareup (bahasa halus).
payung payung, pajeng (bahasa halus). (Kata benda).
. laku. laku, pajeng (bahasa halus,homonim).
. maju. paju, pajeng (bahasa halus, homonim).
. memayungi, memegang payung untuk orang lain. mayungan. Kata kerja
. Nama Désa di Kecamatan Megabendung Kabupatén bogor.
.. Désa Cipayung datar dan Désa Cipayung Girang.
. Nama Kelurahan Di Jakarta Barat. Cipayung.
. Nama tempat di Jakarta Timur. Cipayung
. terpayungi. kapayungan.
pawang malim.
pawang gajah sarati.
-
pe- (awalan) pa-. awalan membentuk kata kerja menjadi kata benda yang berarti alat untuk mengerjakan tersebut :
. pekerja. pagawé, padamel.
. pemukul. panakol.
. penengah. panengah.
. penutup. panutup.
. petunjuk. panunjuk.
pecah peupeus, beulah.
. memecahkan. meupeuskeun.
pecah dan berair. bucat.
pecahan kaca. beling.
pecat pocot.
. dipecat. dipocot.
-
pedang pedang, gobang.
pedas lada.  jamak2 lalda. lihat lada.
pedati padati.
pedih peurih.
. jamak2 pareurih.
. sama-sama pedih. sakapeurih.
pedoman. padoman
pegal cangkeul, pegel (bahasa halus).
pegang (bahasa halus dan sedang ) cepeng. jamak2 carepeng.
. dipegang. dicepeng.
. dipegangnya. dicepengna.
. memegang. nyepeng. jamak2 nyarekel, nyarepeng.
pegang (bahasa kasar) cekel. jamak2 carekel.
. dipegang. dicekel.
. dipegangnya. dicekelna.
. memegang. nyekel. jamak2 nyarekel.
pegang sesuatu supaya tak jatuh. puntang.
. memegang sesuatu supaya tak jatuh. muntang.
. = meminta tolong (arti kiasan).
pegang kemana-mana. ngopépang.
-
pegawai pagawé.
pegawai pamong Désa. punduh.
pejam peureum. jamak2 pareureum.
. pejamkan. peureumkeun.
. memejamkan. meureumkeun.
pekerja pagawé.
pekerjaan pagawéan, padamelan, pacabakan.
pekuburan astana, pajaratan.
-
pelabuhan palabuhan
pelacur ungkluk.
pelajar palajar, budak sakola.
pelajaran. ajaran, warahan, wurukan, atikan.
pelampung kukumpul.
pelan laun, anca, alon (bahasa halus). jamak2 lalaun, aranca.
. pelan-pelan, perlahan-lahan. jamak1 lalaunan.
. lama-kelamaan. laun-laun.
-
pelangi katumbiri.
pelayan palayan, badéga, ladén, lados (bahasa halus), réncang (bahasa halus).
. melayani. ngaladénan, ngaladosan.
pelawak bodor, badut, badud.
. melawak. ngabodor.
. sedang melawak. bobodoran.
-
pelihara ingu, kukut.
. memelihara. ngingu, ngukut.
~ memelihara ayam. ngingu hayam. ngukut hayam.
pelit korét
pelepah (kata benda) palapah.
pelését koséwad, solédat.
. kepelesét. tikoséwad.
. terpelését. tikoséwad.
-
pelihara piara, kukut.
. memelihara. miara.
pelit korét, pedit.
pelita palita, ajug, cempor. lihat lampu.
peluit piriwit.
peluit pada kapal dan sebagainya. hatong.
peluk kekeup, tangkeup, rangkul. dipeluk dikeukeupan.
. dipeluk. ditangkeup.
. memeluk. nangkeup.
. saling peluk, berpelukan. patangkeup-tangkeup.
-
peluk diatas bahu. kaléng.
. Kaléng biskuit. kaléng buskuit.
. dipeluk (diatas bahu). dikaléng.
. memeluk. ngaléng.
. saling peluk (diatas bahu). pakaléng-kaléng.
. tempat terbuat dari kaléng. kaléng. jamak2 karaléng
pelupa pohoan, hilapan, limpeuran.
peluru pélor.
-
pem- pang. Awalan yang membentuk kata kerja menjadi kata kerja yang artinya mengerjakan tersebut.
. pembagi. pangbagi.
pematang (sawah) galengan.
pembantu (rumah tangga) babu
pemberian paméré, paparin (bahasa halus).
. memberi. maparin.
-
pembesar, orang No. 1, paling besar. pangagungna.
~ Pembesar sekabupatén adalah Bupati.
~ ~ Pangagungna saKabupatén nyaeta Bupati.
pemerintah pamarentah.
pemiarsa pamiarsa, anu ngadangukeun. lihat dengar (bahasa halus).
pemimpin pamingpin, pupuhu, sesepuh.
-
pembantu babu.
pemuda jajaka, nonoman, nonoman pameget, pamuda. jamak2 jarajaka.
. nonoman berasal dari kata anom (bahasa halus) = muda.
pemudi mojang, nonoman, nonoman istri, pamudi, wanoja. jamak2 marojang, waranoja.
pemuda-pemudi nonoman.
pemukul paneungeul, gegendir.
-
penabuh gamelan. nayaga, panayagan.
penakut sieunan, borangan, kecing.
penasaran panasaran.
pencak mémpo.
pencopét copét.
pencuri garong, bangsat.
-
pandang pelong.
pendekar jawara.
pendiam lungguh. jamak2 lalungguh.
pendita pandita.
pendirian pamadegan.
penduduk penduduk, rahayat.
. Kartu Tanda Penduduk (KTP). Kartu Tanda Penduduk (KTP).
pendukung bobotoh.
penengah panengah.
. Bahasa penengan. Bahasa panengah.
penelitian panalungtikan.
-
peng1- (awalan) ka-. pengetahuan. kanyaho. lihat ke-, ter-.
peng2- (awalan) pa-. yang berarti alat untuk :
. pengaduk. pangaduk.
. penggaris. panggaris.
pengacara pangacara.
pengalaman pangalaman.
. mengalami. ngalaman.
~ Mengalami terkenal ke mana-mana. Ngalaman sohor ka mana-mana.
-
pengantin pangantén.
pengarang pangarang.
pengaruh pangaruh.
pengasuh pangasuh.
pengetahuan kanyaho, katerang.
. sepengetahuan. sakaterang.
penggal penggel.
-
penggaris jidar.
penghapus panghapus.
. hapus. hapus, pupus.
penghargaan panghargaan.
penghulu panghulu.
pengirim panakawan.
penguasa panguasa.
pengumuman béwara.
-
pening rieut, puyeng (bahasa halus)
peniti panitih.
penjara panjara, kerem.
~ Dipenjara gara-gara mencuri. Dipanjara gara-gara maok.
pensil patlot.
pensiun pangsiun.
penting penting, peryogi (bahasa halus).
penuh pinuh. jamak2 parinuh.
. memenuhi. minuhan.
. sepenuhnya. sapinuhna
penuh sekali. metet.
penuhi janji. tedun.
. memenuhi janji. nedunan.
penutup pungkas, panutup, panganggeusan.
. yang penutup. pamungkas, nu panutup, nu panganggeusan.
-
penyakit panyakit, panyawat (bahasa halus), kasakit, kasawat (bahasa halus).
penyakit anus menonjol keluar terasa sakit. wasir atau bawasir.
penyakit badan panas dingin karena malaria atau influenza dll. muriang.
penyakit bisul bermata tujuh. tibar.
penyakit bisul kecil karena gatal dan infeksi. cénang.
penyakit bisul keras. bungkul.
-
penyakit gigi terasa sakit karena berlubang. koropok, nyeri huntu.
penyakit hidung berlendir karena kedinginan. salesma.
penyakit hidung keluar darah. mimiseun.
penyakit jiwa. gélo, palung.
-
penyakit kaki pada jari belah-belah oleh kuman air terasa gatal. leuncangeun.
penyakit kaki pada tumit belah-belah. rorombéheun.
penyakit kelamin kalau kencing sakit karena ada batu. geregesan.
penyakit kelamin kalau kencing sakit karena terlalu banyak makan jéngkol. Jéngkoleun.
penyakit kelamin laki-laki tak bisa tegang (ereksi). peluh.
penyakit kepala terasa sakit. rieut.
-
penyakit kulit muka atau jerawat. kuhkul.
penyakit kulit pada muka menjadi agak hitam karena panas matahari atau bedak. kokoloteun.
penyakit kulit gatal dan badan agak panas biasanya pada anak. tampek.
penyakit kulit putih-putih terasa gatal kalau berkeringat (panas). hapur.
penyakit kulit sejenis eksim kering. késrék.
-
penyakit léhér bengkak. gondok.
penyakit mata apabila melihat samar-samar jika malam hari. kotokeun.
penyakit mata pada bibirnya karena bisul kecil. turuwisen.
penyakit napas kalau kedinginan susah bernapas. mengi.
-
penyakit perut karena ada cacing (biasanya anak-anak). cacingeun.
penyakit tangan bergetar juga kepala karena sudah tua biasanya kakek atau nenek. lilinieun.
penyakit sakit kepala. jangar.
penyakit sarap, tidak bisa jalan kaki. lumpuh.
penyakit telapak kaki berlubang. botoleun.
penyakit telinga dari dalam keluar nanah. congé.
penyakit tenggorokan terasa sakit apabila menelan. uuseupeun.
-
penyakit ayam. tétélo, cekak, kakabueun.
penyanyi sindén.
penyelam palika.
pepatah papatah, piwuruk (bahasa halus)
pepatah (bahasa halus sekali) piwejang.
pepaya [Carica papaya] gedang.
pepohonan tatangkalan.
-
perabotan parabot.
perahu parahu.
. Perahu terbalik, perahu tengkurap. tangkuban parahu
perahu (terbuat dari bambu berjejer) rakit.
peralatan parabot.
perampok begal, rampog.
-
perang perang, yuda, bitotama.
. memerangi. merangan.
~ Susah sekali memerangi korupsi. Hese kacida merangan korupsi.
perangko parangko.
. memakai perangko. diparangkoan.
peranjat gebeg. terperanjat. ngagebeg.
-
peras peres.
. diperas. diperes.
~ tenaga saya itu benar-benar diperas. Tanaga kuring teh bener-bener diperes.
. memeras. meres.
peras (biasanya untuk cucian) peureut.
peras peuret, peres.
perasaan rarasaan, raraosan.
perawan parawan, cawéné.
-
perbaiki (bahasa halus dan sedang) lereskeun, saéan.
.. memperbaiki. ngalereskeun, nyaéan.
perbaiki (bahasa kasar) oméan, hadéan. jamak2 aroméan, haradéan.
.. memperbaiki. ngoméan, ngahadéan.
percaya percaya, andel, percanten (bahasa Halus).
perekat pangrapet, elém.
perempatan parapatan.
perempuan awéwé. mojang, wanoja, istri (bahasa halus).
perempuan agak tua ambu, ema.
perempuan belum menikah. lajang, parawan, cawena.
perempuan kelakuannya seperti lelaki. wandu
-
pergi (bahasa halus) angkat.
pergi (bahasa kasar) indit. jamak2 arindit.
. kata antar untuk indit. jung. Jung indit.
pergi (bahasa kasar sekali) mantog.
pergi (bahasa sedang) mios.
perguruan paguron.
. Perguruan Tinggi. Paguron Luhur.
perhatian perhatosan (bahasa halus).
perhitungan balitungan.
-
peria [momordica charantia] paria. = pare.
peribahasa paribasa, paripaos (bahasa halus).
perigi parigi, sumur.
perih peurih.
perihal perkara, perkawis (bahasa halus).
periksa pariksa, parios (bahasa halus). lihat tanya (bahasa halus)
. diperiksa. dipariksa, diparios.
. memeriksa. mariksa, marios (bahasa halus).
-
perinci téték, wincik (bahasa halus)
peringatan seratus hari yang meninggal natus.
perintah paréntah.
perisai taméng.
peristiwa kajadian.
periuk kecil. pendil.
-
perjaka bujangan, jajaka, nonoman (bahasa halus). jamak2 barujangan
perkakas pakakas, parabot.
perkara perkara atau prakara, perkawis atau prakawis (bahasa halus).
perkembangan bayi (biasanya mencrét). indah.
perkenalkan nepangkeun, ngenalkeun.
perkutut [Geopelia striata] purkutut.
-
perlahan-lahan lalaunan.
perlu perlu, parelu, perelu, butuh, peryogi (bahasa halus).
~ Ini perlu sekali jadi perhatian. Ieu peryogi pisan janten perhatosan.
~ Perlu keadaan aman. Perlu ku kaayaan aman.
. diperlukan. diperlukeun, diperyogikeun
. keperluan. kaperluan, kaperyogian.
. keperluannya. kaperluanana, kaperyogianana.
. memerlukan. merlukeun, meryogikeun.
. perlunya. perluna, peryogina.
-
permata permata, sosoca.
permisi (bahasa halus dan sedang) permios.
permisi (bahasa kasar) amitan, permisi.
permulaan munggaran.
pernah pernah, kungsi, kantos (bahasa halus). jamak2 karungsi, karantos.
~ yang pernah ada. nu pernah aya, nu kungsi aya, nu kantos aya.
perobahan parobihan.
. robah. robih.
-
persegi pasagi.
persiapan dangdan-dangdan.
pertama munggaran, kahiji.
pertemuan pasamoan.
perunggu parunggu.
perut (bahasa halus) {belly} patuangan, lambut.
perut (bahasa kasar) beuteung.
. Nama Désa di Kecamatan Ciseeng Kabupatén Bogor.
.. Cibeuteung Muara dan Cibeuteung Udik.
-
perut (bahasa kasar sekali) gegembung.
perut (bahasa sedang) beuteung, padaharan.
perut besar, gendut. bureuteu, bucitreuk.
perut lebih besar. budayut.
perut lebih besar lagi. burayut.
. Nama Désa di Kecamatan Cigombong Kabupatén Bogor. Ciburayut.
-
pesan pesen, amanat, amprah.
. memesan. mesen, ngamprah.
. nama Désa, Kecamatan dan ibokota di Kabupatén Bandung Barat. ngamprah.
pesanggrahan pasangrahan.
pesantre pasantren.
pesiar pelesir.
pesing hangseur, bau hangseur. = bau air kencing.
pesisir basisir, kikisik.
petai peuteuy.
petang soré, pasosoré, pepetasan.
petani patani.
petasan mercon, merecon.
peté peté, peuteuy.
. Nama Kelurahan di Jakarta Barat. Cipeté.
. Nama Kampung di Désa Mekarjaya Kecamatan Cikalong wetan Kababupaten Bandung Barat. Cipeuteuy
-
peti mayat tambela, tamela.
petik petik, undeur, ala, pipit. jamak2 arala.
. memetik. metik. jamak2 maretik.
petik buah atau barang dengan galah. ajul.
petik semua buah yang ada. pupu.
-
petir (kata benda) gelap, guludug.
pényok pényon.
péndék béké, pendék, penék, pondok.
. jamak2 parondok, parendék, baréké.
. tidur (bahasa sedang). mondok.
pénis kontol, sirit, mamas.
péot peot. jamak2 pareot.
-
pépés pais. jamak2 parais.
. memépés mais. jamak2 marais.
. pépésan. paisan.
. pépés ikan. pais lauk.
pésék pegék, demés. jamak2 paregék, daremés.
. jamak2 paregék.
. lawan kata pésék. bangir, mancung.
pesta kariaan, pésta.
-
piagam piagem.
piatu pahatu.
. yatim piatu. pahatu lalis.
pidato pidato, biantara (bahasa halus).
pijat pijet, pencét, urut, peuseul (bahasa halus), leles (bahasa halus). lihat bekas.
. memijat. mijet, mencet.
-
pijit pencét.
pikir pikir. jamak2 parikir. 1. berpikir. mikir. 2. terus-terusan berpikir. mikiran.
pikiran tak menentu. malaweung.
piknik piknik, pelesir.
-
pikul panggul. jamak2 paranggul.
. dipikul. dipanggul.
. dipikulkan. dipanggulkeun
. memikul. manggul. jamak2 maranggul.
. memikulkan. manggulkeun. maranggulkeun.
. terpikul. kapanggul.
. tukang pikul. tukang manggul.
-
pil pél.
pilar tihang.
pilek pileg, salésma.
pilih pilih. jamak2 parilih
. dipilih. dipilih. jamak2 diparilih.
. dipilihkan. dipilihkeun. jamak2 diparilihkeun.
. memilih. milih. jamak2 marilih.
-
. pilihan. pilihan. jamak2 parilihan
. pilihannya. pilihanna.
. pilihkan. pilihkeun. jamak2 parilihkeun.
. terpilih. kapilih. jamak2 kaparilih.
. yang akan dipilih. piliheun.
-
pilin rara. = pintal.
. memilin. ngarara.
pilin (untuk yang keras) parieus.
pilot pilot.
pimpin pingpin.
. dipimpin. dipingpin.
. memimpin. mingpin.
pimpinan pupuhu.
-
pinang (berasal dari bahasa Sangsakerta)[Areca catecku] pinang, jambé.
. Nama Désa di Kecamatan Cimaung Kabupatén Bandung. Cipinang.
. Nama Désa di Kecamatan Rumpin Kabupatén Bogor. Cipinang.
. nama Kelurahan di Jakarta Barat. Cipinang.
. Nama Kecamatan di Subang. Cijambe.
-
pinang (yang sudah tua) jebug.
pincang cingked, péngkor, ingkud.
pindah pindah, alih atau ngalih (bahasa halus).
. dipindahkan. dipindahkeun. jamak2 diparindahkeun.
. memindahkan. mindahkeun. jamak2 marindahkeun.
. tolong pindahkan. pangmindahkeun
pindah dari air ke darat. hanjat.
-
pinjam injeum, tambut (bahasa halus).
. dipinjam. diinjeum, ditambut. jamak2 diarinjeum, ditarambut.
. dipinjamkan. dinjeumkeum, ditambutkeum.
. pinjamkan. injeumkeun, tambutkeun.
. meminjam. nganjuk, nginjeum, nambut (bahasa halus).
pinjam uang. éclok. 1. meminjam uang. ngéclok.
pinjaman anjukan, injeuman, tambutan (bahasa halus).
-
pinggang cangkéng, angkéng (bahasa halus).
. bertolak pinggang. melak cangkéng.
. sepinggang. sacangkéng.
pinggir sisi. =sisi.
. kepinggir. kasisi, nyisi.
. pinggiran. pasisian.
~ Dia kepinggir, menghentikan motornya. Manehna nyisi, ngereunkeun motorna.
-
pinggir rumah. pipir.
pingsan kalenger, kapaéhan, kapiuhan, kapidara (bahasa halus).
pingit (tidak keluar dari rumah) pingit.
pinsil patlot.
pintal pintel, rara.
. memintal. ngarara.
pintar pinter, calakan. = pandai.
pintar dan tangkas. perceka.
pintu panto.
pintu keluar masuk. lawang.
-
pipa pipah.
pipi pipi, damis (bahasa halus).
pipih cépér.
pipit piit.
piring piring.
. sepiring. sapiring.
pirang pérang.
pisah pisah, paturay.
. berpisah. papisah.
. memisahkan. misahkeun.
pisah sementara (suami-istridengan persetujuan) segah.
-
pisang cau.
. Nama Désa di kecamatan Cikarang Pusat Kabupatén Bekasi. Cicau.
. pisang besar, warna kulitnya merah tua. cau kidang.
. pisang besar, panjangnya kurang lebih satu siku. cau bagja
. pisang besar sekali, kalau matang rasanya asam. cau ustrali.
-
. pisang didalamnya terdapat biji. cau batu
. pisang hutan tak bisa dimakan, tak ada isinya. cau kolé.
.. Nama Désa di Kecamatan Lembang Kabupatén Bandung Barat. Cikolé.
. pisang kalau sudah matang kulitnya tetap hijau. cau ambon lumut.
. pisang kecil. cau séwu.
-
pisau péso, abir.
pispot pispot, wadah cikiih.
pistol péstol.
plasénta bali.
plastik palastik.
-
pohon tangkal. jamak2 tarangkal.
. pohon pisang. tangkal cau.
pohon berdaun lebat. royom.
. Nama Désa di Kecamatan Cipeundeuy Kabupatén Bandung Barat. Ciroyom.
. Nama Désa Di Kecamatan Andir Kota Bandung. Ciroyom.
pohon besar yang mati karena sudah tua. rumbak. lihat beringin.
pohon yang sudah tergeletak karena tumbang atau ditebang. catang.
-
pojok juru, pojok.
pokok (tentang dagang) jinis, poko.
. modal poko. modal asal.
poligami candung, wayuh (bahasa halus). jamak2 carandung.
polisi pulisi.
pompa kompa.
. memompa. ngompa.
porno jorang. jamak2 jarorang.
-
potong keureut, teukteuk, sempal.
potong rumput babad.
présiden persidén.
pria lalaki, pameget (bahasa halus).
pribahasa paribasa.
. badan sebelah. awak sabeulah.
.. pribahasa sunda artinya tidak punya pasangan.
pribadi pribadi, pribados (bahasa halus).
prihatin prihatin, prihatos (bahasa halus).
primbon paririmbon.
-
provinsi propinsi. = propinsi.
propinsi propinsi.
. Propinsi di Kepulauan Maluku
.. 1. Maluku.
.. 2. Maluku Utara. Maluku Kalér.
-
. Propinsi di Kepulauan Sunda Kecil. Propinsi di Kapuloan Sunda Kecil.
.. 3. Bali. Bali
.. 4. Nusa Tenggara Barat. Nusa Tenggara Kulon.
.. 5. Nusa Tenggara Timur. Nusa Tenggara Wetan.
-
. Propinsi di Jawa.
.. 6. Banten. Banten.
.. 7. Daerah Istimewa Yogyakarta.
.. 8. Daerah Khusus Ibukota Jakarta Jakarta. Propinsi DKI Jakarta.
.. 9. Jawa Barat {West Java} Jawa kulon. http://www.jabarprov.go.id
.. 10. Jawa Tengah. Jawa Tengah.
.. 11. Jawa Timur. Propinsi Jawa Wétan.
-
. Propinsi di Kalimantan
.. 12. Kalimantan Barat. kalimantan kulon.
.. 13. Kalimantan Selatan. Kalimantan Kidul
.. 14. Kalimantan Tengah. Kalimantan Tengah.
.. 15. Kalimantan Timur. Kalimantan Wétan.
-
. Propinsi di Papua Bagian Barat.
.. 16. Papua. Papua.
.. 17. Papua Barat. Papua Kulon.
-
. Propinsi di Sulawesi.
.. 18. Gorontalo. Gorontalo.
.. 19. Sulawesi Barat. Sulawesi kulon.
.. 20. Sulawesi Selatan. Sulawesi Kidul
.. 21. Sulawesi Tengah. Sulawesi Tengah.
.. 22. Sulawesi Tenggara. Selawesi Kidul-Wetan.
.. 23 Sulawesi Utara. Sulawesi Kalér.
-
. Propinsi di Sumatra
.. 24. Nanggroe Aceh Darussalam.
.. 25. Bengkulu. Bengkulu
.. 26. Jambi. Jambi
.. 27. Kepulauan Bangka Belitung.
.. 28. Lampung. Lampung
.. 29. Riau. Riau.
.. 30. Sumatera Utara. Sumatra Kalér
.. 31 Sumatera Barat. Sumatra Kulon
.. 32 Kepulauan Riau. Kepulauan Riau
.. 33.Sumatera Selatan. Sumatra Kidul.
-
puas sugema.
puasa puasa, saum (bahasa halus), saom. jamak2 paruasa, saraum.
puber begér.
. puber kedua kalinya di hari tua. beger mindo.
pucat pias, pucet (bahasa halus), sepa. jamak2 sarepa, parias.
pudar péang. jamak2 paréang.
puder puder, puyer.
-
puisi. pupuh.
. 1. bertemakan cinta kasih, birahi. Asmarandana
. 2. bertemakan keagungan, kegembiraanm, ketenteraman. Dangdanggula.
. 3. bertemakan kebingungan. Jurudemung.
. 4. bertemakan kegembiraan. Sinom.
. 5. bertemakan kemarahan, kesombongan, semangat. Durma.
. 6. bertemakan kesakitan, kesedihan, kesusahan. Gambuh.
. 7. bertemakan kesedihan yang mendalam. Maskumambang.
. 8. bertemakan kesedihan yang menimbulkan harapan. Mijil.
. 9. bertemakan khayalan. Gurisa.
. 10. bertemakan lawak dengan aspek renungan. Lambang.
. 11. bertemakan lawak, banyolan. Balakbak.
. 12. bertemakan penantian. Kinanti.
. 13. bertemakan penyesalan. Lambang
. 14. bertemakan perasaan sebelum mengemban sebuah tugas berat. Pangkur.
. 15. bertemakan rasa malu akan tingkah laku sendiri. Wirangrong.
. 16. bertemakan rasa marah pada diri sendiri. Pangkur.
. 17. bertemakan sindiran. Ladrang.
puja punjung. jamak2 parunjung.
. memuja munjung. jamak2 marunjung.
. bersalaman dengan yang lebih tua. munjungan.
pukul teungeul, peupeuh, gebug. jamak2 tareunggeul, taringgang, mareupeuh, garebug.
. memukul. neungeul, ninggang, meupeuh, ngagebuk.
. pemukul. paneugeul.
pukul (waktu) pukul, tabuh (bahasa halus).
pukul kepala takol, teke.
-
pulai [Alstonia scholaris] lamé.
.. Nama Désa di Kecamatan Kutawaringin Kabupatén Bandung. Desa Cilamé.
.. nama Désa di Kecamatan Ngamprah Kabupatén Bandung Barat. Desa Cilamé.
pulang (bahasa anak-anak) uih.
pulang (bahasa halus) pulih. aktif mulih.
pulang (bahasa kasar) pulang, mantog, balik. aktif mulang.
pulang (bahasa sedang) wangsul.
pulang pergi (ke tempat kerja atau ke sekolah) dugdag.
. tiap hari pulang pergi (ke tempat kerja atau ke sekolah). didugdag.
pulas (tidur) pules.
pulau pulo.
puluh puluh.
. sepuluh (10). sapuluh. moldova
-
puncak poncot.
pundak taktak.
punggung tonggong, pungkur (bahasa halus).
punggung gunung geger.
punggung ikan geger.
-
pungut pulung.
. memungut. mulung.
. berkumpul sekeluarga. riung mungpulung.
puntung (kata benda) kuntung.
-
punya (bahasa halus) kagungan.
punya (bahasa kasar) boga. jamak2 baroga.
. mempunyai. ngabogaan.
punya (bahasa kasar sekali) gableg. jamak2 garablek.
punya (bahasa sedang) gaduh. jamak2 garaduh.
. mempunyai. ngagaduhan.
. gaduh dalam bahasa indonesia =berisik
punya adik adian.
punya akar akaran. jamak2 arakaran.
-
pupuk gemuk.
pura pura.
. Nama Désa di Kecamatan Dayeuhkolot Kabupatén Bandung. Sukapura.
. Nama Désa di kecamatan Kertasari Kabupatén Bandung. Sukapura.
pura-pura api-api.
pusar bujal, udel (bahasa halus).
pusar yang agak menonjol. dosol.
pusaran rambut kepala. kulincir.
-
pusat puseur.
. pusat Kota, tengah kota. puseur dayeuh.
pusing lieur, jangar, rieut, puyeng (bahasa halus).
. jamak2 lalieur, jalangar, rarieut.
putar puter, puntir, goéng.
. memutar. muter.
putar (tentang uang) golang.
. berputar. ngagolang.
. memutarkan uang. ngagolankan duit.
putat [Barringtonia spp.] putat. http://ms.wikipedia.org/wiki/Pokok_Putat
-
putih {white} bodas. jamak2 barodas.
. bawang putih. bawang bodas.
. lawan kata bodas. hideung.
. memputihkan. ngabodaskeun. jamak2 ngabarodaskeun.
. menjadi/memberi putih. ngabodasan.
-
. Nama Désa di Kecamatan Cijati Kabupatén Cianjur. Cibodas.
. Nama Désa di Kecamatan Jonggol Kabupatén Bogor. Cibodas.
. Nama Désa di Kecamatan Kertasari Kabupatén Bandung. Cibodas.
. Nama Désa di Kecamatan Lembang Kabupatén Bandung Barat. Cibodas.
. Nama Désa di Kecamatan Rumpin Kabupatén Bogor. Cibodas
-
. Nama Désa di Kecamatan Pasirjambu Kabupatén Bandung. Cibodas.
. Nama Désa di Kecamatan Pacet Kabupatén Cianjur. Cibodas.
. Nama Désa di Kecamatan Rumpin Kabupatén Bogor. Cibodas.
. Nama Désa di Kecamatan Solokan Jeruk Kabupatén Bandung. Cibodas.
. putih sekali. bodas ngeplak, bodas nyacas, bodas pisan.
-
putih (pada isi) telor. bobodos endog.
. putihnya telor. bobodasna endog.
putih (pada bagian biji) mata. bobodas panon.
. putihnya mata.bobodasna panon.
-
putih campur dengan mérah (biasanya pada beras atau bulu ayam) borontok.
puting susu. pentil susu.
putus pegat, putus, buntung, sapat, potong. jamak2 paregat, parutus.
. diputuskan. dipegatkeun, diputuskeun.
. memutuskan. megatkeunm, mutuskeun.
. putuskan. pegatkeun, putuskeun.
putus (tentang tali ata benang) rampung.
puyuh (burung) puyuh.
puyuh jantan bebencé.

R
raba cabak, cagap, rampa, cepeng (bahasa halus). jamak2 carabak.
. diraba. dicabak.
. diraba-raba. dicabakan.
. meraba. nyabak.
. teraba. kacabak.
raba di tempat gelap. capa.
rabu rebo. jamak2 rarebo.
rabun paor.
-
ragi ragi.
ragu-ragu asa-asa, cangcaya, hamham, bimbang, agag-agagan. jamak2 carangcaya.
rahasiah rasiah atau rusiah, sidem. jamak2 rarusiah.
raja raja.
. kerajaan. Karajaan.
. meraja. ngaraja.
. merajai. ngarajaan.
. nama raja-raja Sunda.
(dari Facebook Mang Yadi, DPP GEMA SUNDA Jawa Barat)
(Karajaan Salaka Nagara)
.. 1. Dewawarman I (Sang Prabu Darmalokapala Haji Raksa Gapura Sagara )
.. 2. Digwijaya Kalasa Dewawarman
.. 3. Singa Sagara
.. 4. Tirta Lengkara
.. 5. Mahisa Suramardini
.. 6. Ganayana Dewa Lingga Bumi
.. 7. Bima Digwijaya Satyaganapati
.. 8. Rani Spatikarnawawarman Dewi
-
(Karajaan Taruma Nagara)
.. 1. Jayasingawarman 358-382
.. 2. Dharmayawarman 382-395
.. 3. Purnawarman 395-434
.. 4. Wisnuwarman 434-455
.. 5. Indrawarman 455-515
.. 6. Candrawarman 515-535
.. 7. Suryawarman 535-561
.. 8. Kertawarman 561-628
.. 9. Sudhawarman 628-639
.. 10. Hariwangsawarman. 639-640
.. 11. Nagajayawarman 640-666
.. 12. Linggawarman 666-669
(dari http://id.wikipedia.org/wiki/Tarumanagara)
-
(Karajaan Indra Prahasta)
.. 1. Prabu Resi Santanu Indra Swara Sakala Kertabuana
.. 2. Prabu Jaya Satyanagara
.. 3. Prabu Wirya Banyu
.. 4. Prabu Warna Dewaji
.. 5. Prabu Warna Hariwangsa
.. 6. Prabu Tirta Manggala Darma Giriswara
.. 7. Prabu Asta Dewa
.. 8. Prabu Senapati jayagra nagara
.. 9. Prabu Padmayasa
.. 10. Prabu Anda Buana
.. 11. Prabu Wisnu Murti
.. 12. Prabu Tunggal Nagara
.. 13. Prabu Padma Hariwangsa
.. 14. Prabu Wiratara
-
(Karajaan Galuh)
.. 1. Tarusbawa. 669 - 723
.. 2. Harisdarma. 723 - 732
.. 3. Tamperan Barmawijaya. 732 - 739
.. 4. Rakeyan Banga. 739 - 766
.. 5. Rakeyan Medang Prabu Hulukujang. 766 - 783
.. 6. Prabu Gilingwesi. 783 - 795
.. 7. Pucukbumi Darmeswara (795 - 819)
.. 8. Rakeyan Wuwus Prabu Gajah Kulon (819 - 891)
.. 9. Prabu Darmaraksa. (891 - 895)
.. 10. Windusakti Prabu Déwageng (895 - 913)
.. 11. Rakeyan Kamuning Gading Prabu Pucukwesi (913 - 916)
.. 12. Rakeyan Jayagiri. (916 - 942)
.. 13. Atmayadarma Hariwangsa (942 - 954)
.. 14. Limbur Kancana. (954 - 964)
.. 15. Munding Ganawirya (964 - 973)
.. 16. Rakeyan Wulung Gadung (973 - 989)
.. 17. Brajawisésa (989 - 1012)
.. 18. Déwa Sanghyang (1012 - 1019)
.. 19. Sanghyang Ageng (1019 - 1030)
.. 20. Sri Jayabupati (Detya Maharaja, 1030 - 1042)
.. 21. Darmaraja (Sang Mokténg Winduraja). 1042-1065
.. 22. Langlangbumi (Sang Mokténg Kerta, 1065 - 1155)
.. 23. Rakeyan Jayagiri Prabu Ménakluhur.1155-1157.
.. 24. Darmakusuma/Sang Mokténg Winduraja.1157-1175.
.. 25. Darmasiksa Prabu Sanghyang Wisnu. 1175-1297.
.. 26. Ragasuci/Sang Mokténg Taman. 1297-1303.
.. 27. Citraganda (Sang Mokténg Tanjung, 1303 - 1311)
.. 28. Prabu Linggadéwata (1311-1333)
.. 29. Prabu Ajiguna Linggawisésa (1333-1340)
.. 30. Prabu Ragamulya Luhurprabawa (1340-1350)
.. 31. Prabu Maharaja Linggabuanawisésa. (1350-1357)
.. 32. Prabu Bunisora (1357-1371)
.. 33. Prabu Niskalawastukancana (1371-1475)
.. 34. Prabu Susuktunggal (1475-1482)
.. 35. Jayadéwata (Sri Baduga Maharaja, 1482-1521)
.. 36. Prabu Surawisésa (1521-1535)
.. 37. Prabu Déwatabuanawisésa (1535-1543)
.. 38. Prabu Sakti (1543-1551)
.. 39. Prabu Nilakéndra (1551-1567)
.. 40. Prabu Ragamulya/Prabu Suryakancana. 1567-1579
(dari http://id.wikipedia.org/wiki/Kerajaan_Sunda)
-
(Karajaan Pajajaran)
.. 1. Prabu Siliwangi/Jaya Dewata/Sri Baduga Maharaja. (1482 - 1521)
.. 2. Sura Wisesa. 1521 - 1535
.. 3. Ratu Dewata Buana. 1535 - 1534.
.. 4. Ratu Sakti Sang MAngabatan. 1543 - 1551
.. 5. Prabu Nila Kendra. 1551 - 1567
.. 6. Prabu Raga Mulya Surya Kancana. 1567 - 1579
(dari http://id.wikipedia.org/wiki/Pajajaran)
-
rajawali dadali. http://id.wikipedia.org/wiki/Manuk_Dadali
-
rajin getol, rajin, suhud, kersaan (bahasa halus).
. kerajinan. karajinan.
. jamak2 rarajin, garetol.
rajin cari ilmu. gentur.
. Nama Désa di Kecamatan Paséh Kabupatén Bandung. Cigentur.
. Nama Kelurahan di Jakarta Barat.
rajin mengerjakan puasa, ibadah. leket.
-
rak erak, pago.
rakét rékét.
raksasa buta, yaksa.
. buta dalam bahasa indonesia = tidak bisa melihat.
rakyat rahayat.
rakus hawek.
-
ramah daréhdéh, soméah (bahasa halus).
ramai ramé. jamak2 raramé.
ramal tujum.
. meramal. nujum.
-
rambu pelang, plang.
. Nama Désa di Kecamatan Cijeruk Kabupatén Bogor. Cipelang.
rambut bulu, buuk, rambut (bahasa halus).
~ rambut panjang yang terurai. rambut panjang nu ngarumbay.
. berambut. buluan, buukan.
rambut kemaluan baok.
rambut kusut jembet.
rambut lebat gomplok.
-
rambutan [Nephelium lappaceum] rambutan.
rampok rampog, begal. jamak2 baregal.
rangka rangkay.
rangkak korondang, karandang.
. merangkak. ngorondang, ngarandang.
-
rangkap rangkep.
. menjadikan rangkap. ngarangkep.
rangkul rangkul.
. merangkul. ngarangkul.
rangkum ragum.
. merangkum. ngaragum.
-
rangrang kararangé. = semut mérah besar.
rantai ranté, rantay.
ranting pohon régang, rangrang.
. Nama Désa Kecamatan Babakan Ciparay Kota Bandung. Cirangrang.
ranting pohon kering pangpung.
-
rapat (jarak) rékép.
rapih rapih. jamak2 rarapih.
rapih dan bersih. luis.
rapuh regas, bobo, uduh. jamak2 araruduh.
-
rasa (bahasa halus) raos.
. apa-apa yang terasa. raraosan.
. cicipi. raosan.
. merasa. ngaraos.
. merasa. rumaos.
. merasakan. ngaraoskeun.
. rasakan. raoskeun.
. rasanya. raosna.
. terasa. karaos.
. terasanya. karaosna.
-
rasa (bahasa kasar) rasa.
. apa-apa yang terasa. rarasaan.
. cicipi. rasaan.
. merasa. ngarasa, rumasa.
. merasakan. ngarasakeun.
. rasakan. rasakeun.
. rasanya. rasana.
. terasa. karasa.
. terasanya. karasana.
. terbebani kebaikan. rasa rumasa.
-
rasa air sumur. anta.
rasa cabe. lada
rasa cuka. kecut.
rasa diri abong-abong.
rasa garam. asin
rasa gatal. renyem.
rasa getah. keutar.
rasa gorengan karena minyaknya jelek. keurang
rasa gula. manis.
rasa jengkol mentah. pahang.
rasa kina. pait.
rasa masakan kebanyakan garam. pangset.
rasa minuman manis asam. gahar.
rasa sakit. nyeri.
rasa sakit seperti di cambuk lidi. peureus.
rasa salak. kesed
rasa terung. peuheur.
rasa (cinta) sérédét.
. merasa (cinta) nyérédét.
. baris ke sembilan lagu bubuy bulan.
.. Nyérédét haté ningali ngeplak caina.
. baris ke duabelas lagu bubuy bulan. Nyérédét haté
, ningali sorot socana.
.. artinya : hati merasa (cinta) melihat sorot matanya.
-
rata rata.
rata (semua dapat bagian) walatra
rata-rata rata-rata.
ratus ratus.
. seratus. saratus.
raup rawu.
. meraup. ngarawu.
-
rawa ranca.
rawat rawat.
. merawat. ngarawat.
rawit (cabé) cengék
rayu olo.
rayap (binatang) rinyuh.
rayap (kata kerja) rayap.
. merayap. ngarayap.
-
re (tangga nada ke dua) mi.
rebana genjring.
rebung iwung.
rebus kulub, godog.
. merebus. ngulub, ngagodog
rebut rebut.
. merebut ngarebut
remaja rumaja.
remas rames.
remuk pejrét.
-
renang ojay. jamak2 arojay.
.berenang. ngojay.
rendah handap. jamak2 harandap. lihat bawah.
rendam keueum, rendem.
. direndem. dikeueum, direndem.
. merendam. ngeueum, ngarendem.
. merendamkan. ngeueumkeun.
. perendaman. ngeueuman.
. terendam. kakeueum, karendem.
rendam baku untuk membuang kotoran beras. lémbang.
. merendamkan. ngalembangkeun.
-
rengas [Gluta renghas] rengas.
. Cirengas, di Kabupatén Cirebon.
renggang renggang, anggang. jamak2 rarenggang, aranggang.
renggut (rambut) jenggut.
. merenggut. ngajenggut.
rentang ranteng, panteng.
. merentang. manteng.
renyah rangu. jamak2 rarangu.
-
reot reyod. jamak2 rareyod.
resah galisah, guligah. = gelisah
resmi resmi.
reumatik incok
-
rél erél.
rém erém.
réngék renghik.
. merengek. ngarenghik.
réntét réntét.
. beréntét. ngaréntét.
répot ripuh, répot, riweuh.
réwél rungsing
-
rias dandan, dangdos (bahasa halus), hias. jamak2 darangdan, darangdos
. dirias. didandanan, didangdosan.
. merias. ngahias, ngadandanan, ngadangdosan.
ribet bangga.
ribu rébu. 1. seribu. sarébu.
ribut riceuw.
rindang hieum. jamak2 harieum.
rindu kangen, sono. jamak2 sarono.
ringan hampang, enténg. jamak2 harampang, arenteng.
. menjadi ringan. ngahampangan.
. babasan : hampang birit. ringan pantat. artinya : gampang disuruh.
-
ringan sekali. ngoléang.
ringkas ringkes.
-
ringkasan ringkesan. = singkatan.
. kata bahasa sunda yang diringkas. kecap basa sunda nu diringkes :
.. adik (bahasa halus). yi. berasal dari kata rayi.
.. akan. rék. berasal dari kata arék.
.. belum can. berasal dari kata acan atau encan.
.. bila. mun. berasal dari kecap lamun.
.. cucu. cu. beralal dari kata incu.
.. jangan. tong. berasal dari kata entong.
-
.. kakek. ki. berasal dari kata aki.
.. nenek. ni. berasal dari kata nini.
.. nanti. ké. berasal dari kata engké.
.. sedang. keur. berasal dari kata eukeur.
.. sudah (bahasa halus). tos. berasal dari kata parantos atau atos.
.. sudah (bahasa kasar). geus. berasal dari kata anggeus atau enggeus.
.. tidak. teu. berasal dari kata henteu.
.. yang. nu. berasal dari kata anu.
-
ringkus ringkus.
. meringkus. ngaringkus.
risi risi, rempan.
rizki rejeki.
-
robek soék.
roboh rubuh, rungkad, runtag, runtuh.
roda gilinding, kikiping.
rok anerok, erok.
rokok (kata benda) roko, udud, sesep (bahasa halus).
. merokok (kata kerja) ngaroko, nyesep (bahasa halus), udud.
-
rombongan rombongan.
ronda ronda.
. meronda. ngaronda. jamak2 ngararonda.
ros [Actinaria] eros. = mawar.
rotan hoé.
. Nama Désa di Kecamatan Cisééng Kabupatén Bogor. Cihoé.
-
ruang rohang.
ruangan rohangan.
ruangan tempat tidur enggon.
rubuh rugrug. banyak sekolah yang rubuh. Seueur sakola anu rugrug.
rugi rugi, rugel (bahasa halus). jamak2 rarugi, rarugel.
. dirugikan. dirugikeun. jamak2 dirarugikeun.
. merugikan. ngarugikeun. jamak2 ngararugikeun.
-
rumah (bahasa halus) bumi.
. Nama Kota dan Kabupatén di Propinsi Jawa Barat. Sukabumi.
.. http://www.Kabupaténsukabumi.go.id/
rumah imah (bahasa kasar).
. Nama bagian-bagian dari rumah. Ngaran babagian imah.
.. atap. hateup.
.. dapur. dapaur, pawon (bahasa halus).
.. diding dari anyaman bambu. bilik.
-
.. halaman. pakarangan.
.. halaman depan. buruan.
.. halaman belakang. pipir.
-
.. jendéla. jandéla.
.. kamar tempat menyimpan beras atau makanan. goah.
.. kolong (rumah panggung). kolong.
-
.. langit-langit. lalangit.
.. pintu. panto.
.. ruangan diatas rumah, antara langit-langit dan atap. para.
.. tangga. golodog.
-
rumah (bahasa kasar sekali) gogobrog.
-
rumah (bahasa sedang) rorompok.
rumah (dari bahasa Indonnesia) rumah
. rumah sakit. rumah sakit.
. rumah makan. rumah makan.
rumah kecil dan jelék. gubug, saung, gowok.
. lihat bawa (bahasa kasar sekali).
rumah kecil di ranting pohon besar. ranggon.
rumah kecil ditengah sawah. ranggon.
-
rumpun rungkun.
rumput jukut.
. rerumputan, . jujukutan.
. rumput imitasi. jukut-jukutan
-
runcing péncos, téros.
. meruncing. méncos, néros.
runding badami, badanten (bahasa halus).
. merundingkan. ngabadamikeun, ngabadantenkeun.
rungkun rungkun. rumpun.
runtuh runtuh, runtag. jamak2 raruntuh.
-
rupa rupa, rupi (bahasa halus).
. berupa. mangrupa, mangrupi.
. merupakan. ngarupakeun.
. serupa. sarupa, sarupi.
rupa-rupa rupa-rupa, rupi-rupi (bahasa halus).
rupiah (Rp.) rupia.
. serupiah. sarupia.
-
rusa uncal.
rusak rusak, resak atau reksat (bahasa halus), amburadul, amburasut.
rusak sekali. rajét.
rusuk iga.
ruwet ruwed.

S
saat1 basa, wanci, waktu, waktos (bahasa halus), danget(bahasa halus), mangsa.
sabit arit.
sabtu saptu. jamak2 saraptu.
-
sabuk beubeur, beulitan (bahasa halus).
sabuk dari kain tenun untuk laki-laki. ales.
sabuk dari kain tenun untuk perempuan. épék, setagén (dari bahasa Jawa).
sabuk dari logam di sambung-sambung. bentén.
sabuk kuda amben.
-
sabut tapas.
sadar sadar. jamak2 saradar.
sado kahar.
sadis telenges. jamak2 tarelenges.
-
saga [abrus precatorius folia] saga.
. Nama Désa dan Kecamatan di Kabupatén Ciamis. Cisaga.
sagu belanda [maranta arundinancea l.] garut. = sagu betawi.
. Nama Kabupaten di Propinsi Jawa Barat. Garut.
sagu betawi [maranta arundinancea l.] garut.
sahabat sobat.
sahabat dekat sobat dalit.
sahur sahur.
-
saja baé, waé, wungkul, kénéh.
sakit1 sakit, gering, udur (bahasa sedang). lihat penyakit.
sakit1 (bahasa halus) teu damang, prihatos.
sakit1 (bahasa halus sekali) angluh.
sakit2 nyeri. jamak2 nyareri.
. bakal sakit. pinyerieun
. disakiti. dinyenyeri.
. mengakibatkan sakit. pikanyeurieun.
. menyakiti. nganyenyeri.
. sama-sama sakit. sakanyeri.
. tersakiti. kanyenyerian.
sakit kepala rieut, puyeng (bahasa halus)
-
sakit keras (bahasa halus) teu damang wales.
sakit keras (bahasa kasar) gering parna.
sakit keras (bahasa sedang) udur répot.
sakit-sakitan tiktikbrek.
sakti digjaya.
saku saku, pesak.
-
selada [lactuca sativa] salada.
. Nama Désa di Kecamatan Cigombong Kabupatén Bogor. Cilasada.
salah salah, luput, lepat (bahasa halus). jamak2 saralah, lalepat.
. menyalahkan. nyalahkeun, ngalepatkeun.
salah dengar. saliwang.
salah hitung. kérok.
salah satu. salah sahiji.
-
salak [salakka edulis] salak.
. Nama Désa di Kecamatan Cibeber Kabupatén Cianjur. Cisalak.
. Nama Désa di Kecamatan Cidaun Kabupatén Cianjur. Cisalak.
. Nama Désa/Kelurahan di Jakarta Barat. Cisalak.
. Nama Kecamatan di Subang. Cisalak
saling silih.
. saling tolong. silih tulung.
saling (awalan) pa-.
. saling tanya. patanya.
salto juralit, jumpalit.
saluran air. talang
-
sama1 sarua, sami (bahasa halus). jamak2 sararua, sarami.
. disamakan. disaruakeun, disamikeun.
. menyamai. nyaruaan, nyamian.
. menyamakan. nyaruakeun, nyamikeun.
. Nama Désa dan Kecamatan di Kabupatén Bogor.
.. Désa Cisarua dan Kacamatan Cisarua.
. Nama Désa di Kecamatan Sukajaya Kabupatén Bogor. Désa Cisarua.
. Nama Désa di Kecamatan Nangung Kabupatén Bogor. Désa Cisarua.
. Nama Kecamatan di Kabupatén Bandung Barat. Kacamatan Cisarua.
. Nama Kecamatan di Kabupatén Sumedang. Kacamatan Cisarua.
. samakan. saruakeun, samikeun.
-
sama2 pada-. awal yang menunjukan kata yang artinya sama. lihat awalan.
~ Padahal sudah sama tau. Padahal geus padaterang.
. Nama Désa di Kecamatan Cisarua Kabupatén Bandung Barat. Cipada.
. Nama Désa di Kecamatan Ckalong wetan Kabupatén Bandung Barat. Cipada.
-
sama-sama {together} sareng (bahasa halus).
. bersama-sama. sarareng (jamak2)
sama-sama (bahasa kasar) bareng. jamak2 barareng.
. bersama-sama. barareng (jamak2)
sama-sama (tentang nyanyi atau tari) rampak.
samar-samar kelemeng. tampak samar-samar. ngelemeng.
sambal (kata benda) sambel.
. bahan untuk mwmbuat sambel. sambeleun.
. menyambal, membuat sambal (kata kerja) nyambel.
sambar samber, béntar.
-
sambat sambat. jamak2 sarambat.
. disambat. jamak2 disarambat.
. menyambat. nyambat. jamak2 nyarambat.
sambil bari.
~ sambil bawa tanda terima yang sudah ditandatangan.
~ ~ bari bawa tanda tarima nu geus diteken.
sambilan sambi
-
sambit sabet.jamak2 sarabet.
sambung tumbu. jamak2 tarumbu.
. disambung. ditumbu. jamak2 ditarumbu.
. disambungkeun. ditumbukeun. jamak2 ditarumbukeun
. menyambungkan. numbukeun. jamak2 narumbukeun.
-
sampah runtah.
sampai tepi, dugi (bahasa halus), anjog. jamak2 tarepi, darugi.
. disampaikan. ditepikeun, didugikeun.
. menyampaikan. nepikeun, ngadugikeun.
. sampaikan. tepikeun, dugikeun.
~ Untuk menyampaikan berita. pikeun nepikeun beja.
sampai hati. téga.
samping1 (pakaian) samping. = sarung.
samping2 sisi, gigir, gedeng (bahasa halus).
. disamping. di sisi, di gigir.
. menyamping. nyangigir.
samping3 rumah pipir.
samudra samudra, jaladri.
-
sana ditu. jamak2 daritu
. disana di ditu. jamak2 di daritu.
. kesana kaditu. jamak2 kadaritu.
sandal sendal, senal, tarumpah.
. sandal/senal jepit. sendal jepit.
-
sandar sarandé.
. bersandar. nyarande.
sandung kojot.
. tersandung. tikojot.
sangat pisan, naker, kacida, pohara, kalintang (bahasa halus).
sangga gayor.
sanggul gelung, sanggul (bahasa halus). =gelung.
. jamak2 garelung, saranggul.
. disanggul. digelung, disanggul. jamak2 digarelung, disaranggul.
-
sanggup (bahasa halus) kersa, sanggem.
sanggup (bahasa kasar) daék, kersa, sanggup.
. kesanggupan. kasanggupan.
sanggup (bahasa sedang) sanggem.sanghyang déwa.
sangka sangka, sangki (bahasa halus), duga. = duga.
. menyangka. nyangka.
sangkar kurung.
. sangkar burung. kurung manuk.
sangu bekel. =bekal.
. sangu dalam bahasa sunda=nasi.
-
saninten (Castanopsis argentea, C. javanica, C. tungurrut) Saninten.
sankut sangsang.
. mennyangkut. nyangsang
santai salsé, rinéh.
santan santen, cipati.
santri santri.
-
sapi sapi, lembu. anak sapi pedet.
. ubi Cilembu. hui Cilembu.
sapu (kata benda) sapu. jamak2 sarapu.
. disapukan. disapukeun.
. jamak1 sasapu.
. menyapu (kata kerja). nyapu. jamak nyarapu.
. menyapukan. nyapukeun.
. sapukan. sapukeun.
. tersapukan. kasapukeun.
saputangan cécérét, saputangan, salempay (bahasa halus).
sarang sayang.
. bersarang. nyayang.
sarang burung di pohon. gowok.
-
sarapan mumuluk.
sariawan barusuh.
saring ayak. jamak2 arayak.
saringan ayakan. jamak2 arayakan.
sarung (kain) sarung, samping, sinjang (bahasa halus).
sarung (golok,keris) sarangka.
sastra sastra.
-
sate, satai. saté.
. makan satai, mengolah saté. nyaté.
-
satu (1) hiji.
. bersatu, menjadi satu. ngahiji. jamak2 ngarahiji.
. disatukan. dihijikeun. diharijikeun.
. kelapa satu kepala. kelapa sahulu.
. kesatu. kahiji. kahariji.
. satu, dua, tiga {one, two, three}. hiji, dua, tilu.
-
. menyatu. ngahiji.
. menyatukan. ngahijikeun. ngarahijikeun.
. persatuan++
. satu juta. sajuta
. satu-satunya. hiji-hijina.
. satuan. hijian.
-
. satukan. hijikeun. jamak2 harijikeun.
. satu-satu. hiji-hiji.
. suatu saat. hiji poé.
. yang akan jadi satu. hijieun.
. ++sahiji
. ++hiji-hijieun
-
satu warna tanpa gambar. polos.
satuan1 hijian.
satuan2++
. air setetes. cai sakeclak.
. ayam sepasang. hayam sajodo (jantan dan betina).
. bambu. saleunjeur (sebatang), sadapur (sekumpulan tanaman bambu).
. beras segenggam. beas sacanggeum (segenggam).
. daun pisang satu daun. saponggol.
. jahe. sarempang.
-
. kertas selembar. kertas salembar.
. kayu bakar seikat. suluh sahurun, suluh sabeungkeut.
. nasi sepiring. sangu sapiring.
. nasi sebakul. sangu sabakul (sebakul untuk beberapa piring).
. sawah. sakotak.
satwa sato.
-
saudagar sudagar.
saudara (bahasa halus dan bahasa sedang) saderék, wargi.
saudara (bahasa kasar) baraya, dulur.
sawah sawah, sérang (bahasa halus).
. mengolah sawah. nyawah
. yang mengerjakan sawah. panyawah.
. kumpulan sawah. pasawahan.
sawo [Manilkara kauki] sawo.
-
saya urang, déwék, uing, kuring, pribados, kaula, kami.
. giliran saya. déwékeun, kuringeun.
. kakak saya, kakak. pun lanceuk.
saya (bahasa halus dan bahasa sedang) abdi, sim kuring, jisim abdi.
. giliran saya. abdieun.
-
saya (bahasa kasar sekali) aing.
. giliran saya. aingeun.
sayang nyaah, asih, deudeuh, geugeut, lebar, welas, tresna.
. menyangi. mikadeudeuh
. kerjakan sayang. pikanyaah, pikaasih.
sayap jangjang.
. bersayap jangjangan
-
se- (awalan) sa-.
. awalan yang membentuk kata sifat yang artinya ukuran.
.. sejengkal. sajeungkal.
.. selutut. satuur.
.. sepinggang. sacangkéng.
. awalan yang membentuk kata sifat yang artinya sebesar tersebut.
.. sebesar keliking. sacingir.
.. sebesar badan. saawak.
-
. awalan yang menunjukkan bilangan artinya satu.
.. sekuintal. sakintal
.. sekilo. sakilo.
.. seméter. saméter.
.. sepotong. sapotong
.. satu bulan. sabulan
.. satu hari. sapoé.
.. satu jam. sajam.
.. satu kali. sakali.
.. satu menit. samenit.
-
. awalan yang menunjukan waktu :
.. sebelum. saacan, saencan, saméméh.
.. sebentar. sekeudeung, sakedap (bahasa halus)
.. sebulan. sabulan.
.. sehari. sapoé.
.. sejam. sajam.
.. semenit. samenit.
.. seminggu. saminggu.
.. setahun, satu tahun. sataun.
-
. awalan kata sipat yang artinya sama.
.. secara. sacara.
.. sejalan. sajalan.
.. semodel. samodel.
.. sesama. sasama
-
seadanya saayana, saaya-aya.
seandainya saumpamana.
sebab sabab, wiréh (bahasa halus), karana, alatan, lantaran, marga, margi (bahasa halus), pedah.
sebagian sabagean, sapalih (bahasa halus), sawaréh. jamak2 saparalih, sawararéh. lihat sebelah.
-
sebal sebel.
. menyebalkan. nyebelkeun.
. menjadi sebal. pikasebeleun
sebaliknya sabalikna, sawangsulna (bahasa halus).
sebar pencar.
sebaya pantar.
-
sebelah1 beulah (singkatan dari sabeulah), palih (bahasa halus).
~ Dipangku dibawa ke sebelah timur. Dipangku dibawa ka beulah wetan.
. menyebelah. nyabeulah.
. sebelah sana. palih ditu.
. nama gunung. gunung sabeulah.
-
sebelah2 gigir.
sebelah3 sabeulah, sapalih.
. badan sebelah. awak sabeulah.
.. pribahasa sunda artinya tidak punya pasangan.
sebelas sabelas, sawelas.
sebelum saméméh, saacan, sateuacan (bahasa halus), sabada.
. belum. acan, tacan, encan, sateuacanna
. sebelumnya. samemehna, saacanna, sate
-
sebenarnya sabenerna, saenyana.
sebentar sakeudeung, sakedap (bahasa halus).
sebentar lagi teréh
seberang peuntas, seberang.
. diseberang dipeuntas. jamak2 dipareuntas.
. diseberangkan dipeuntaskeun. jamak2 di pareuntaskeun.
. menyebrang meuntas. jamak2 mareuntas.
. menyebrangkan meuntaskeun. jamak2 mareuntaskeun.
. penyebrangan pameuntasan.
-
seberapa sabaraha. lihat berapa, beberapa.
. tidak seberapa. teu sabaraha, teu pira.
sebesar sagede.
sebut (bahasa halus) sebat.
. menyebut. nyebat.
. menyebutkan. nyebatkeun
. disebutkan. disebatkeun.
. penyebut. panyebat.
. sebutan. sebatan.
. kesebut. kasebat.
-
sebut (bahasa kasar) sebut.
. menyebut. nyebut.
. menyebutkan. nyebutkeun
. disebutkan. disebutkeun.
. penyebut. panyebut.
. sebutan. sebutan.
. kesebut. kasebut.
-
secara sacara.
sedang1 eukeur, keur (singkatan dari eukeur), nuju (bahasa halus).
sedang2 meujeuhna, pas, sedeng.
. Bahasa sedang. Bahasa sedeng.
sedang terjadi lumangsung.
sedap ngeunah, raos (bahasa halus). = énak.
sedekah sedekah, sidekah.
sederhana saderhana.
sedia sadia, nyampak, sayagi (bahasa halus dan bahasa sedang).
. disediakan. disadiakeun, disayagikeun.
. menyediakan. nyadiakeun, nyayagikeun
. sediakan. sadiakeunm sayagi.
-
sedih sedih, tunggara, nalangsa.
sedikit saeutik, sakedik (bahasa halus), saalit (bahasa halus).
sedikit demi sedikit. tungtut.
sedikit sekali. saménél.
sedot sedot, serot.
. menyedot. nyedot, nyerot.
seduh tinyuh.
. menyeduh. ninyuh.
~ menyeduh kopi. ninyuh kopi.
-
segala sagala, saniskara, saniskanten (bahasa halus).
~ Segala bidang Usaha. Sagala widang usaha.
. segalanya. sagalana, saniskarana, saniskantenna.
segala ditanyakan tetelepék.
segan sungkan, seunggah.
segar seger, cenghar. jamak2 sereger, carenghar.
segenap sakabeh, sakumna.
segera gancang ayeuna, geura, geuwat.
-
sehari sapoé.
sehari-hari sapopoé.
seharusnya sakuduna, sawadina, sakedahna (bahasa halus).
sehat cageur, damang (bahasa halus), jagjag, walagri, waluya. jamak2 jaragjag.
sehat (bahasa halus) damang, pangésto.
sejak saprak, ti mimiti.
sejarah sajarah, babad.
sejati sajati.
sejuta (1.000.000). sajuta, sayuta.
-
sekali1 pisan, naker, kacida.
~ Bahasa halus sekali. Basa lemes pisan.
~ Bahasa kasar sekali. Basa kasar pisan.
sekali2 sakali.
sekali3 pisan (panganteb).
. menunjukkan warna. panganteb warna, nuduhkeun warna :
.. hijau sekali. hejo ngagedod.
.. hitam sekali. hideung cakeutreuk, hideung meles, hideung lestreng.
.. kuning sekali. koneng enay, koneng umyang (untuk kulit orang).
.. mérah sekali. beureum euceuy.
.. putih sekali. bodas nyacas, bodas ngeplak.
-
. menunjukkan rasa. panganteb rasa, nuduhkeun rasa :
.. asam sekali. haseum ngadengil.
.. bau sekali. bau meledos, bau meledek.
.. dingin sekali. tiis caméwék.
.. manis sekali. amis kareueut.
-
.. pahit sekali. pait molélél.
.. panas sekali. panas nérétép.
.. pedas sekali. lada néwéwét.
.. pesing sekali. hangseur meleding.
.. wangi sekali. seungit melenghir, seungit meleber, seungit ngadalingding.
-
. menunjukkan sifat/keadaan. nududuhkeun sipat/kaayaan.
.. bening sekali. herang ngagennclang, herang ngagenyas.
.. besar sekali. gede ngajegir.
.. gelap sekali. poék mongkléng, poek meredong.
.. kecil sekali. leutik camperenik.
-
.. panjang sekali. panjang ngagebay..
.. péndék sekali. pendék pecékrék, pendek pedeklék.
.. tebal sekali. kandel ngedeplik.
.. terang sekali. caang mabra, caang ngebrak.
.. tipis sekali. ipis nyempring.
-
sekali léwat saliwat, salangkung (bahasa halus).
sekalian sakalian, sakantenan.
sekarang kiwari, ayeuna. = kini
~ Pada waktu sekarang. Dina mangsa kiwari.
~ Sekarang dengan dulu sama saja. Ayeuna jeung baheula sami waé.
sekat piding.
-
sekedar sakadar.
sekeliling sabundereun.
sekian sakitu.
sekitar sakuriling, sabudeureun, sakuliah, palebah, leresan (bahasa halus).
sekolah sakola. jamak2 sarakola.
. menyekolahkan. nyakolakeun.
~ Biaya untuk menyekolahkan. Waragad pikeun nyakolakeun.
sekutu sakutu.
-
seladah saladah.
selaku salaku.
selai salé
selain salian, sajaba, sajabi (bahasa halus).
selainnya sajabana, sajabina.
selalu bersama layeut.
-
selam teuleum.
. menyelami. neuleuman.
selama salila, salami (bahasa halus)
selamanya salilana, salamina (bahasa halus).
selamat salamet, waluya, wilujeng (bahasa halus), rahayu.
. selamat datang {welcome} wilujeng sumping.
selamat malam wilujeng wengi.
selamat pagi wilujeng énjing.
selamat siang wilujeng siang.
selamat soré wilujeng sonten.
-
selak tulak.
selalu salawasna.
selalu salawasna.
selangkangan palangkakan.
selanjutnya salajengna.
selaras saluyu.
selasa salasa.
. Hari selasa. Poe Salasa.
selasih surawung.
-
selat selat.
. Selat Madura.
. Selat Malaka.
. Selat Sunda.
-
selatan kidul. jamak2 karidul.
. menuju selatan, menuju ke selatan. ngidul. jamak2 ngaridul
. lawan kata. kalér
. tempat yang ada di selatan. pakidulan.
. kutub selatan. kutub kidul.
. orang yang ada di selatan. urang kidul.
. berada di selatan. kiduleun.
. laut di selatan pulau Jawa. laut kidul.
-
selesai anggeus, cacap, réngsé, rampung.
selesai (bahasa halus) parantos, atos.
seléo jalikeuh.
. keseleo. tijalikeuh.
seléderi [apium graveolens] saledri.
selédri [apium graveolens] saledri.
selémpang solémpang.
seléndang karembong, kekemben, soléndang (bahasa halus).
-
selimut simbut, kampuh (bahasa halus). jamak2 sarimbut.
selingkuh salingkuh.
selip selap. jamak2 sarelap.
selokan solokan.
selonjoran nyanghunyar.
seluruh sakabéh, sakum. =segenap
-
semacam sarupaning.
semai ipuk.
. menyemai. ngipuk.
. menyemaikan. ngipukkeun.
semak rungkun.
semalam sapeuting, sawengi.
semampai lenjang.
semangat sumanget, segut. jamak2 sarumanget, saregut.
semangka [Citrullus vulgaris] samangka.
semat biting, seumat..
-
sembarang sambarang, acak.
sembelih peuncit. jamak2 pareuncit.
sembilan (9) {nine} salapan.
. sembilan hari. sembila poé.
sembilu hinis.
sembuh cageur, damang (bahasa halus) . jamak2 carageur, daramang.
. disembuhkan. dicageurkeun.
. menyembuhkan. nyageurkeun.
-

Selanjutnya,
http://kamusindonesiasunda4.blogspot.com/